جاسوسی دولت ها از دیوان کیفری بین المللی

آیا نظام عدالت کیفری بین المللی در تیررس  جاسوسان قرار می گیرد؟  آیا دولت­ها برای نفوذ ماموران اطلاعات خود به دادگاه­های کیفری بین المللی سرمایه گذاری می­کنند؟ با اینکه این سوالات مواردی نیست که غالبا یک شخص با آنها روبرو گردد،  مقاله اخیر «جولیان بورگر» روشن می­سازد چکونه ماموران اطلاعات «اداره امنیت فدرال روسیه» (FSB) به «دادگاه کیفری بین المللی برای یوگسلاوی سابق»(ICTY) جهت حمایت از «راتکو ملادیچ»، ژنرال صربی که متهم به ارتکاب جرم نابودسازی جمعی (نسل کشی) و جرایم جنگی بود و 14 سال متواری بود، به دادگاه کیفری بین المللی یوگسلاوی نفوذ کرده بودند.

بنا بر اظهارات بورگر، روسیه به ژنرال ملادیج به عنوان متحد سابق خود می­نگریست که به صورت غیر منصفانه­ای توسط کشورهای غربی مورد تعقیب قرار گرفته بود. همچنین روسیه از نگران بود که دستگیری ملادیچ موجب افشاشدن حمایت های مسکو از «جمهوری اسپرسکا» در طول عملیات ملادیچ برای پاکسازی قومی شود. بروگر در مقاله خود توضیح داده است چگونه  «میودراگ راکیچ» سربازرس تعقیب ملادیج در تلاشهایش ناکام ماند چراکه هرکسی که در تحقیق پرونده ژنرال سابق صرب همکاری میکرد از سوی ماموران روسی مورد تهدید قرار می­گرفت. به عنوان نمونه «بورگر» بیان می دارد که:

راکتیچ نیز متوجه حضور و مراقبت­های  FSB شده بود. در سال 2008 وی و همکارش سفری مخفیانه به دادگاه لاهه داشتند تا در مورد پرونده ملادیچ مذاکره نمایند. آنها به صورت غیر مستقیم به لاهه سفر کردند و ماموران حفاظت هلندی آنها را به صورت مخفیانه به دادگاه بردند با این حال، زمانی که از این سفر برگشتند، یکی از حامیان ملادیچ به ملاقات راکتیچ رفت و به او اخطار داد اگر به همکاری با دادگاه ادامه دهد خانوده­اش در خطر خواهند بود.  هیچ شکی در جدیت تهدید وجود نداشت زیرا ملاقات کننده جزئیاتی را در مورد زندگی روزمره پسر کوچک راکتیچ ارائه کرده بود.

راکتیچ که از این تهدید بسیار شوکه شده بود، همکاری خود را با دادگاه انکار نمود و اصرار ورزید که هرگز به لاهه نرفته است. اما ملاقات کننده یادداشتی حاوی اطلاعات دقیقی از زمان و درون مایه جلسه لاهه و حاضران در جلسه به راکتیچ نشان داد. به عقیده راکتیج آن زمان ترسناک ترین لحظه­ی زندگیش بوده است. وی بر این باور بودکه  تنها ماموران FSB  دارای چنان پیچیدگی و توانمندی بودند که بتوانند چنین عمیق به دادگاه لاهه نفوذ کنند.

آیا جاسوسان می­توانند به دیوان کیفری بین المللی نفوذ کنند؟

این ماجرا این سوال را مطرح می­ سازد که اگر جاسوسان بتوانند به ICTY نفود کنند آیا میتوانند به دیوان کیفری ببین المللی نیز نفوذ کنند؟

موضوع جاسوسی در چند قضیه در دیوان مطرح شده است. در قضیه دارفور سودان، که هیچ مامور رسمی دیوان کیفری بین المللی به آنجا راه نیافته بود، تحقیقات دیوان در مورد نابودسازی جمعی مورد ادعا واقع شده با اتهامات معمول از سوی دولت سودان مواجه گشت. دولت سودان سازمان­های  مردم نهاد و مدنی و وکلای حقوق بشر فعال و حاضر در این کشور را متهم به جاسوسی برای دیوان نمود. در طول جنگ داخلی لیبی در سال 2011 میلادی، دیوان  السنوسی، رییس تشکیلات اطلاعاتی و امنیتی رژیم  قذافی را مورد تعقیب قرار داد. در ماه­های پس از صدور قرار جلب السنوسی، چهار عضو از کارکنان دیوان بعد سفر به لیبی  و تلاش برای ملاقات و مشورت با سیف الاسلام قذافی والسنوسی از سوی نیروهایی در لیبی بازداشت و متهم به جاسوسی شدند.

اکنون هیچ ادعایی مبنی  بر آنکه دولت­ها در دیوان جاسوسی کنند مطرح نشده است. اما نمی بایست تعجب برانگیز باشد که در بعضی سطوح دولتی بخواهد در دادگاه نفوذ کند. دولت­ها غالبا در سازمان های بین المللی جاسوسی می­کنند. مثلا به نظر می­رسد جاسوسی از سازمان ملل متحد رویه­ای معمول و نهادینه شده است.

مرتکبان جرایم  دارای متحدان و حامیانی هستند

ر دیوان کیفری بین المللی، بسیاری از متهمان که در دادرسی حاضر میشوند، مخصوصا افرادی که پیش از آن از قدرت سیاسی برخوردار بوده­اند، دارای متحدان و حامیانی هستند. به طور کلی­تر، دولت­ها میخواهند بر تحقیقات و تعقیبات قضایی که فکر می­کنند مرتبط با آنهاست یا موجب تهدیداتی برای آنها می شودد، نفوذ داشته باشند. 

گر FSB بتواند در ICTY جاسوسی کنند، چرا در دیوان جاسوسی نکند. روسیه برای رفتارهایی که در سال 2008 در جنگ گرجستان انجام داد زیر ذره بین است. آیا امریکا داریا نفع و علاقه ای در جمع آوری اطلاعات در مورد فرایند ارزیابی مقدماتی نسبت به وضعیت افغانستان که در دادستانی دیوان  در خصوص "روش­های پیشرفته بازجویی" در افغانستان در حال انجام است نیست؟ همچنین دولت بریتانیا به دلیل ارزیابی مقدماتی دیوان در مورد ارتکاب جرایم جنگی از سوی ارتش بریتانیا  در عراق بسیار نگران است. به طور خلاصه، به نظر می­­رسد دولت­هایی که می­توانند در دیوان جاسوسی کنند انگیزه­عای روشنی برای انجام جاسوسی دارند. اما انچه آشکار نیست این است که آیا و چگونه دیوان با چنین نظارت­ها و نفوذهایی برخورد میکند و اینکه آیا دیوان تا کنون مقابله با این برخوردها را مد نظر قرار داده است.

در عصر مراقبت و امنیت متزلزل امروزی، فرضیه اغازین ما باید این باشد که دولت­ها در مورد هر موضوعی که احساس می­کنند لازم است اطلاعاتی جمع آوری کنند، جاسوسی می­نمایند. همینطور نباید تعجب برانگیز باشد که ICTY تحت نظارت FSB در امده باشد و هیچ کس نباید متعجب شود اگر شبکه­های اطلاعاتی به دیگر دادگاه­ها از جمله دیوان کیفری بین المللی نفوذ کنند.