اظهارات دادستان دیوان کیفری بین المللی در جلسه آغازین محاکمه «اونگون»

اولین جلسه محاکمه «دومینیک اونگون» از فرماندهان ارشد گروه شورشی «ارتش مقاومت خدا» در شمال اوگاندا، صبح روز دوشنبه ۱۶ آذرماه در مقر دیوان کیفری بین المللی در لاهه هلند آغاز به کار کرد. در این جلسه پس از برشمردن ۷۰ اتهام وارد شده از سوی دادستان دیوان به متهم و احراز تفهیم اتهام از سوی دادرسان شعبه، خانم دادستان اظهارات آغازین خود را درباره پرونده «اونگون» ایراد نمود.

خانم فاطو بن سودا اظهارات خود را با این سخن آغاز نمود که «این دادرسی درباره خشونت و مصیبتی است که زندگی میلیون ها نفر ساکن شمال اوگاندا را آفت زده نمود؛ شهروندان عادی، که تنها می خواستند اجازه داشته باشند در صلح زندگی کنند، حالا دیگر نمی توانند در روستاهایی که در آن زاده و بزرگ شده بودند زندگی کنند. حملات خشونت آمیز علیه شهروندان که از سوی گروه مسلحانه ای که خود را «ارتش مقاومت خدا»‌می نامد صورت می پذیرد منتج به آن گردید که همان مردم عادی مجبور به سکنی گزیدن در کمپ های «افراد بیجای داخلی» شوند که غالبا متکی بر کمک های غذایی بین المللی بودند. این کمپ ها خودشان در معرض حملات منظم و بی رحمانه بودند».

خانم دادستان سپس به رویه مهاجمان ارتش مقاومت خدا در تهاجم به کمپ ها اشاره نمود. «مهاجمان ساکنان را می کشتند، خانه هایشان را آتش می زدند و باقی ماندگان را به بردگی می بردند... و کودکان به صورت دائمی تری ربوده می شدند تا به عنوان کودک سرباز در مراتب مهاجمان به کار گرفته شوند و یا مجبور به اعمال جنسی شوند».

در بازه زمانی اکتبر ۲۰۰۳ میلادی تا ۲۰۰۴ میلادی، بنابرگفته خانم دادستان، چهار روستا مورد حمله واقع شدند که مسوولیت آن ها متوجه «اونگون» است. روستاهایی با حدود ۳۵۰۰ هزار نفر جمعیت که از میان آ« ها چهار هزار قربانی متقاضی شرکت در دادرسی شده اند. خانم دادستان این را هم افزود که این محل های ارتکاب جرم بر مبنای قوت ادله ای که درباره آن ها موجود بود و می توانست اتهامات را اثبات کند انتخاب شده اند. 

دادستان دیوان در ادامه اظهارات خود منابعی که از آن ها ادله اثباتی فراهم شده است را مورد اشاره قرار داد. اول اظهارات قربانیان و بزه دیدگان. دوم ادله ای که از سوی خود سربازان و نیروهای ارتش مقاومت خدا در اختیار دادستان قرار داده شده است و سوم مکالمات و ارتباطات رادیویی میان ارتش مقاومت خدا.

خانم دادستان سپس با نمایش دادن تعدادی از تصاویر دلخراش مربوط به قربانیان حملات ارتش مقاومت خدا به روستاها به برخی از جرایم نیز اشاره کرد. به عنوان نمونه به صدها نفری اشاره شد که ربوده می شدند تا وسایل و اغذیه سربازان را حمل کنند و وقتی آهسته می رفتند به سختی مورد ضرب و جرح واقع می شدند. افرادی که در میانشان مادران شیردهی بودند که اگر فرزندانشان بلند گریه می کردند و یا حرکت آن ها را کند می کردند، شاهد کشته شدن اطفالشان و یا دور انداخته شدن آن ها بودند.

همچنین خانم بن سودا، اشاره ای هم با جرم «غارت» کرد تا این تصور ایجاد نشود که این جرم از شدت لازم برخورد نیست چرا که به گفته دادستان مردمی که مورد غارت واقع می شدند بر لبه تیغ زندگی می کردند و وسایلی مانند دام و طیور و مقادیر اندک وجه نقد و غذا مرز میان زنده ماندن و مردن را ترسیم می کرد.

در ادامه خانم دادستان به نقش مهم اونگون در طراحی و اجرای این حملات و جایگاه او در ساختار ارتش مقاومت خدا پرداخت و اشاراتی داشت. تحقیقات نسبت به وضعیت ارجاع شده از سوی دولت اوگاندا در سال ۲۰۰۳ میلادی به صدور قرار جلب علیه ۵ تن از سران ارتش مقاومت خدا انجامید. از این بین ۳ تن از متهمان در ایام متواری بودن مرده اند و تنها دو متهم باقی مانده است. اول «یوسف کانی»‌فرمانده ارتش مقاومت خدا که هنوز متواری است و دیگری «اونگون» که دیوان در حال محاکمه وی است. به گفته خانم دادستان هدف از این دادرسی آن است که ثابت شود آیا می توان ورای یک شک معقول ثابت نمود که «اونگون» نسبت به این اتهامات دارای مسوولیت کیفری می باشد یا خیر. بن سودا این را هم افزود که تلاش های ما برای آن است که اطمینان حاصل شود حقیقت کشف و ثبت می شود لیکن نه تمام حقیقتی که در شمال اوگاندا رخ داده است بلکه تنها حقیقتی که مرتبط با اتهامات وارد شده می باشد.

ارتش مقاومت خدا برای سرنگونی دولت مرکزی اوگاندا مبارزات خود را آغاز نمود. در همین بستر، خانم دادستان حملات به روستاها و کمپ های «افراد بیجای داخلی» را فارغ از جرایم صورت گرفته در بستر آن حملات مصداق جرم علیه بشریت «تعقیب و ایذا» دانست چرا که به گفته خانم دادستان، کمپ ها هدف حملات واقع می شدند چرا که برخلاف ادعای ارتش مقاومت خدا که مدعی مبارزه برای آزادی و دموکراسی بودند آن ها ساکنان غیر نظامی این کمپ های تحت حمایت دولت را دشمنان خود می پنداشتند به دلیل حمایت کردند از دولت مرکزی. به گفته خانم دادستان «اندیشه ارتش مقاومت خدا ساده بود: اگر شما با ما نیستید پس شما علیه ما هستید. هرکسی که تمایلی به حمایت از مبارزه ایشان علیه دولت مرکزی نداشت دشمن قلمداد می گشت». بر همین اساس این حملات را می توان «تعقیب و ایذا»‌بر مبنای سیاسی لحاظ کرد. 

دادستان دیوان در ادامه با برشمردن برخی از حملات مجرمانه اونگون به روستاها و مناطقی در شمال اوگاندا به دو اقدام موثر او در تداوم حیات ارتش مقاومت خدا اشاره نمود که هردو مشتمل بر ربودن کودکان - حتی شش ساله- از خانواده هایشان بوده است. یک استفاده از این کودکان به کارگرفتن ایشان در مخاصمات و مبارزات سازمان به عنوان کودک سربازان بوده است. به گفته خانم دادستان این کودکان عمدتا زیر ۱۸ سال نه تنها در حملات مرگبار علیه مردم غیر نظامی به کار گرفته می شدند بلکه مجبور می شدند در قالب انفرادی و فردی نیز اقدام به قتل و شکنجه کنند تا مسیر بازگشت آن ها به جامعه و مورد پذیرش واقع شدنشان بسته شود.

استفاده دوم از کودکان ربوده شده به بردگی جنسی گرفته شدن ایشان و تحمیل ازدواج اجباری به دختران بود. دادستان به اظهارات معاون «کانی» در سال ۲۰۱۲ میلادی اشاره نمود که عنوان کرده بود ما دخترانی را می رباییم که مبتلای به ایدز نباشند. به گفته خانم دادستان، تنها تفسیر معقول از این اظهار و دیگر اظهارات مشابه آن است که سیاست و خط مشی ای مبنی بر ربودن دختران برای امور جنسی وجود داشته است. به بردگی جنسی گرفتن دختران ربوده شده در موارد پرشماری به حاملگی ناخواسته می انجامیده است. فرزندان حاصل از این روابط، بنابر گفته بن سودا، به مرور جذب ارتش مقاومت خدا می شده اند.

خانم دادستان در فراز پایانی اظهارات خود به این نکته مهم نیز اشاره کرد که اونگون از یک سو مرتکب این جرایم شده است و از سوی دیگر خود یک قربانی است چرا که بنابر گفته خودش در سن ۱۴ سالگی از سوی ارتش مقاومت خدا دزدیده شده است و به کار گرفته شده. به گفته خانم دادستان، مردم بعد از شنیدن پرونده اونگون ممکن است دارای دو حالت متضاد شوند از یک سو دچار انزجار شوند و از سوی دیگر دارای حس همدردی چرا که داستان قربانیان اونگون خود داستان او نیز می باشد. با این حال خانم دادستان تاکید نمود که افراد مهربان نیز می توانند کارهای بی رحمانه انجام دهند چنانکه مردمان خشن نیز می توانند رفتارهای مهربانانه داشته باشند. به گفته خانم دادستان پدیده بزهکار-بزه دیده مخصوص جرایم بین المللی است بلکه در بستر جرایم و محاکم ملی نیز این مفهوم وجود دارد به عنوان نمونه کودک آزاران که خود در کودکی قربانی کودک آزاری بوده اند.

«اما رنج بزه دیدگی را در گذشته تجربه کردند توجیه و عذری برای قربانی کردن دیگران نیست» این پاسخ دادستان دیوان بود. به گفته خانم دادستان، محاکمه اونگون در مقام کشف خوب بودن یا بد بودن او و یا آنکه آیا استحقاق همدردی دارد یا خیر نیست بلکه در پی اثبات مسوولیت کیفری فردی اوست.

خانم دادستان اظهارات خود را اینگونه خاتمه داد: «قربانیان جرایم بی رحمانه اونگون مدت زمان زیادی در انتظار بوده اند تا شاهد اجرای عدالت باشند».